Ritul Armean
a) Istoria / generalitati:
- Z. Baronian, Liturghia Bisericii Armene in cadrul liturghiilor
celoralalte rituri liturgice rasaritene
(studi
comparativ) – teza de doctorat, Orthodoxia 27 (1975) 15-171 (bibl. pp. 161-168)
- K. Bekdschian, Die armenische apostolische Kirche und ihre Liturgie,
Kyrios 12 (1972) 107-115
- N. Botte, Le lectionnaire arménien et la fête de
la Theotocos a Jérusalem au Be siècle, Saris Erudiri 2 (1949)
111-122
- E. Braniste, Baze liturgice commune intre Biserica Armeana si
Biserica Orthodoxa Romana, Orthodoxia 25 (1973) 253-263.
- Catergiain-Dashian (vedi infra: testi)
- E. F. K. Fortescue, The Armenian Church...being a Sketch of the
History, Liturgy, Doctrine, and Cermonies... (London s.d.) con una cersione
del rito di battesimo in appendice
- G., L'agape chez les arminiens et les autres nations, Bazmavep
(1925) 101-104, 129-133 (in armeno)
- F. Hayer (ed.) Die Kirche Armeniens. Eine Volkskirche zwischen
Ost und West (= Die Kirchen der Welt, Bd. 18, Stuttgart 1978)
- J. Issaverdenz, Rites et cérémonies de l'Eglise
arménienne (Venezia 1876) the Armenian Ritual... (Venice 1873 2ed.
- 1888)
- M. Krikorian, Christology in the Liturgical Tradition of of the
Armeninan Church, Greek Orthodox Theological Review 13 (1968) 212-225.
- G. J. Libaridian, R.W. Thompson (ed.), Annual Bibliography of
Armenian Studies, vol. 1 (Los Angeles 1979) continua
- J. Mecerian, Histoire et Institutions de l'Eglise Arménienne
(Bierut 1965)
- V. Nersessian, An index of Articles of Armenian Studies in Western
Jouranls, (London 1976)
- M. Ormanian, Cisakan bararan (= vocabolario cermoniale) Antelias
1957)
- M. Ormanian, The Church of Armenia. Her History, Rule, Discipline,
Liturgy, Literature and Existing Condition (London 1955 2 ed.)in armeno,
francese e russo.
- (C) Renoux, Le rite arménien, Bulletin du Comite des Etudes
no. 44 (1963) 245-278
- (C) Renoux, Liturgie arménienne et liturgie hierosolymitaine,
in: Liturgie de l'église particulière, liturgie de l'église
universelle (= Bibl. EL, Subsidia 7, roma 1976) 275-288
- G. Winkler, Armenia and the gradual decline of its own liturgical
parctices through the expanding influence of the Holy See from the XI-th to
the XIV-th century, in: Liturgie de l'eglise paticuliere, liturgie de l'eglise
universelle (= Bibl. EL, Subsidia 7, Roma 1976) 329-368
- G. Winkler, Introd. e bibliografia in: Das Armenische Initiation
rituale (sotto: rituale)
- G. Winkler, Zur Geschichte des armenischen Gottesdienstes im
Hinblick auf den in mehreren Wellen erfolgten griechischen Einfluss, OC 58
(1974) 154-172.
- G. Winkler, The Armenian night Office, I: Journal of the Society
for Armenian Studies 1 (1984) 93-113; II: revue des etudes armeniennes n.s.
17 (1983)471-551
- G. Winkler, Nochmals des armenische Nachtoffizium und weitere
Anmerkunger zum Myronophorenoffizium. Revue des études arméniennes
n.s. 21(1988-1989)501-519.
b) Vesminte liturgice:
- V. G., Amict, Bazmavep (1925) 166-167 (in armeno)
- J. Muyldermans, Le costume liturgique arménien. Etude
historique, Le Museon 39 91926) 253-324 + IX tavole.
c) Carti de cult:
- Z. Baronian, Cartile de slujba ale Bisericii Armene, Biserica
Ortodoxa Romana 88 (1970) 1082-1091 (XVIII- 20)
d) Comentarii:
- H. Adjarian, Mots inconnus arminiens dans... les oeuvres de St.
N. Lambronatzi, Bazmavep (1923) 269-271 (in armeno)
- L. Fogolyan, La liturgie de la Sainte Messe au XIII siècle
chez Jean d'Ardjeche, Bazmavep 118 (1960) 273- 287; 122 (1964) 36-52 (in armeno)
e) Ritualul:
- H. Adjarian, Mots inconnus armeniens dans le rituel, Bazmavep
(1921) 380-382; (1922) 17-18, 47-48, 152-154 (in armeno)
- Adjemian, Un manuscrit du rituel arménien, Bazmavep (1927)
142-144 (in armeno)
- S. Armenian, Le st. sacrament de l'extrême onction dans
l'Eglise arménienne, Bazmavep (1939) 8-13, 202-213; (1940) 33-38, 94-97
(le rite) (in armeno)
- F. C. Conybeare, Rituale armenorum, being the administration
of the sacrament and the braviary rites of the Armenian Church, together
with the Greek rites of baptism and Epiphany... and the East Syrian Epiphany
rites.... (Oxford 1905).
- E. Carr, Penance among the Armenians: notes on the History of
its Practice and its Theology, Studia liturgica 11 (1976) 65-100.
- S. Djmdjemian, La formule du sacrament de baptême, Bazmavep
125 (1967) 135-142
- S. Djmdjemian, L'onction des catechumenos dans l'Eglise arménienne,
Bazmavep 126 91968) 21-29 (in armeno)
- S. Djmdjemian, Le rite de baptême d'après les rituels,
Bazmavep 129 (1971) 24-46; 130 (1972) 183-231, 381-419 (in armeno)
- S. Djmdjemian, Le Rituel d'Oskan, Bazmavep 124 (1964) 284-291
(in armeno)
- S. Djmdjemian, Un rituel palimpseste et sa reliure d'argent,
Bazmavep (1964) 172-174 (in armeno)
- S. Djmdjemian, Le sacrament du mariage a la lumière de
manuscrits des machtotzs, Bazmavep 127 (1969) 116-123 (in armeno)
- Clemente Galano, Conciliationis ecclesiae armenae cum romana
ex ipsis armenorum patrum et doctorum testimoniis, vol. 2 (Roma 1661)
- V. Hatzouni, L'ordination patriarcale dans l'histoire, Bazmavep
91929) 330-339; 91930) 3-11 (in armeno)
- G. Hindie, Etude sur le Rituel arménien des ordinations,
Bazmavep 116 (1968) 23-25 (in armeno)
- Shnork kaloustian (attuale Patriarca Armeno di Costantinopoli),
Saints and Sacraments of the Armenian Church (N.Y. 1969)
- M. F. Lages, The Most Ancient Penitential Text of the Armenian
Liturgy, Didascalia 1 (1971) 43-62
- Raes, Les rites de la pénitence chez les arméniens,
OCP 13 (1974) 648-655
- N. Thon, Die Ordnung der Taufe in der Armenisch- Orthodoxen Kirche,
Der christliche Osten 29 (1974) 154- 172
- G. Winkler, Das armenische Initiationsrituale. Entiwicklungsgeschichtliche
und liturgievergleichende Untersuchung der Quellen des 3. bis 10. Jahrhunderts
(= OCA, in stampa).
- M.D.Findikyan, The Commentary on the Armenian Daily Office by
Bishop Step’anos Siwnec’i (†735): Edition and Translation of the Long and
Short versions with Textual and Liturgical Analysis(OCA 270, Roma 2004).
- M.D.Findikyan, Bishop Step’anos Siwnec’i: A Source for the study
of Medieval Armenian Liturgy, Ostkirchliche Studien 44 (1995) 171-196
- C. Gugerotti, La liturgia armenadelle ordinationi e l’epoca ciliciana.
Esiti rituali di una teologia di comunione tra Chiese, OCA 264, Roma 2001.
f) Cultul:
- (vedi anche sotto testi: The book of Hours; Conybeare;
Emin; Laudes)
- H. Adjarian, Mots inconnus arminiens dans le bréviaire,
Bazmavep (1922) 333-335
- G. Amaduni, Disciplina armena, II: Monachismo (= CCO Fonti, ser.
2, fasc. 12, Venezia 1940) pp. 67-70
- G. Hindie, Notes liturgiques sur l'office arminien, Bazmavep
112 (1954) 259-261; 113 (1955) 169-171; 115 (1957) 86-88 (in armeno)
- V. Hatzouni, Storia del breviario armeno (Venezia 1965) (in armeno)
– lo stesso in Bazmavep 114 (1956) 22-27, 77-82, 95-100, 137-144, 206-215,
257-264; 115 (1957) 58-67, 218-223, 255-258, 116 (1958) 1-9, 83-90, 167-175,
245-252; 117 91959) 49-57, 145-153, 249- 253; 118 (1960) 27-33, 130-134, 149-156,
288-292; 119 (1961) 10-17, 53-64, 146-151, 188-191; 120 (19620 20- 22, 53-60,
149-154; 121 (1963) 18-22; 122 91964) 113- 116, 241-244; 123 91965) 14-17.
- Raes, Note sur les anciennes matines byzantines et arméniennes,
OCP 19 (1953) 205-210
- (C.) Rennoux, L'hymne de l'office nocturne du rite arménien
durant la Grande Seminane. Bull. de littérature eccles. (1969) 115-126
- (C) Renoux, Liturgie de Jérusalem et lectionnaires arméniens.
Vigiles et année liturgique, in Cassien-Botte, La prière des
heures (= Lex orandi 38, Paris 1963) 167- 200.
g) Imnografia:
- Apcar, Melodies of the Holy Apostolic church of Armenia (Calcutta
1897)
- Z. Baronian, Sespere imnele liturgioe ale Bisericii Armene, Orthodoxia
21 (1969) 524-536 (XVIII-22)
- D. Basralian, Ausgaben der armenischen Messagesange (Miami 1958)
- F. C. Conybeare, The Hymnal of the Armenian church, JTS 7 (1906)
285-292
- S. Djemdjemian, Hymnaires en manuscrits et leurs contenus, Bazmavep
127 (1969) 193-209, 305-312, 128 (1970) 29-31 (in armeno)
- H. Husmann, Gesange der armenischen Kirche, in: K. G. Fellerer
(ed.), Geschichte der Katholischen Kirchenmusik I (Kassel-Basel-Tours-London
1972) 99-108
- H. Leclercq, Hymnographie de l;Eglise arménienne, DACL
6 2 ed., 2899-2901
- N. Ter-Mikhaelian, DAs armenische Hymnarium. Studien zu seiner
geschichtlichen Entiwicklung (Leipzig 1905)
h) Liturghia
- G. Garitte, Un opuscule grecque traduit de l'arménien
sur l'addition de l'eau au vin eucharistique, Le Museon 72 (1960) 297-310
- V. Hatsouni, Messale secondo il rito della chiesa armena, asaminato
e corretto... (Venezia 1936) in armeno
- V. Inglisian, Textkritische Bemerkungen zum armenischen Missale
(in armeno), Handes Amsorya 62 (1948) 1-14, 156-172.
- (C.) Renoux, L'anaphore arménienne de saint Grégoire
l'llluminateur, in: Eucharisties d'Orient et d'Occident, 2(=Lex orandi 47,
Paris 1970) 83-108.
- J. Sab, La forma dell'eucahristia e l'epiclesi nella liturgia
armena secondo nreses Lampronatzi, Studia orientalia christiana collectanea
4 (1959) 149-182
- S. Salaville, Consécration et épiclèse dans
l'Eglise arménienne au XIIe siècle, EO 16 (1913) 28-31
- S. Salaville, Consécration et épiclèse d'après
Chosrov le Grand, in Echos d’Orient 86(janvier) Paris 1911, pag. 10-16
- S. Salaville, L'explication de la messe de l'arménien
Chosrov, EO 39 (1940-42) 349-382
- E. Wellesz, Die Armenische Messe und ihre Musik,in: Jahrbuch
der Musikibibliothek Peters (Leipziq 1920)
i) Lectionarul:
- (vedi anche Taft, Bibliografia sull'anno liturgico orientale,
pp. 53ff)
- M. Djanachian, Le Commentaires des leçons (liturgiques)
de Gregoris Archarouni, Bazmavep (1935) 338-389) in armeno
- S. Djemdjemian, Lectures du lectionnaire du Carême, Bazmavep
128 (1970) 94-107 (in armeno)
j) Calendarul:
- G., Aliturgiques jours, Bazmavep (19250 65-67 (in armeno)
- V. G., Abstinence, Bazmavep (1922) 202-205 (in armeno)
- V. G., L'Annonciation d'après un ménologe, Bazmavep
(1923) 65-66 (in armeno)
- L. Gurekian, Le carême a Etchimiadzine en 1655, Bazmavep
(1948) 68-72 157-162, 215-221 (in armeno)
- V. Hatzouni, Le samedi et dimanche au commencement de l'église,
Bazmavep (1925) 193-196, 225-229 (in armeno)
- Renoux, Jean l'évangéliste dans le rite arménien,
in: Mélanges offerts a J. Dauvillier (Toulouse 1979) 725-30.
- Renoux, La croix dans le rite arménien. Histoire et symbolisme,
Melto 5/1 (1969) 123-75
- Renoux, L'hymne de l'office nocturne du rite arménien
durant la grande semaine, Bulletin de littérature ecclésiastique,
68 (1969) 115-126
- R. Taft, L'anno liturgico orientale; pp. 9-15; Bibliografia,
pp. 53-56
k) Texte:
- Grigoris Arsarouni, Commentaire du lectionnaire (= Bibl. Arménienne
de La Fondation Calouste Gulbenkian, Venezia 11964) testo armeno
- Grigoris Arsarouni, Commentaire du lectionnaire. Trad. francaise,
introd. et notes par L.M. Froidevaux (= bibl. armeniaca, textus et studia
1, Venezia 1975)
- G. Aucher, la versione armena della liturgia di S. Giovanni Crisostomo,
in: XPYCOCTOMIKA (Roma 1908) 359-404
- Book of the Hours of the Order of Common Prayers of the Armenian
Apostolic Orthodox Church (Evanston 111. 1964)
- Breviarium armenium sive dispositio communium armenicae ecclesiae
precum... nunc primum in latinam linguam translatum (Venezia 1908)
- the Canon of the rite of Holy Matrimony of the Armenian Church,
(Diocese of the Armenian church of America, N.Y. 1969)
- J. Catergian-S. Dashian, die Liturgien bei den Armeniern. Funfzehn
Texte und Untersuchungen (Vienna 1897) (in armeana)
- F. C. Conybeare, rituale armenorum (Oxford 1905) = trad. inglese
del rituale, dell'ufficio delle ore, ecc. Trad. latina del commento di Givanni
di Odsun sull'ufficio; altri documenti (vedi Engberding, sotto).
- N. Emin, Sarakan. Bogosluzebyne kanonyi pesni Armjanskoj vostocnoj
tserkvi (Moskva 1914 2 ed.) vers. russa dei canoni armeni
- Divine Liturgy of the Armenian Apsotolic Orthodox Church (N.Y.
1950) = testo armeno con trad. inglese
- H. Engberding, Irrefuhrende Angaben in Conybeares "Old Armenian
Lectionary", OC 46 (1962) 117-119.
- P. Ferhat-A. Baumstark-A. Rucker, Denkmaler altarmenische Messliturgie
1-5, OC n.s. 1 (1911) 204- 214; 3 (1913) 16-31; 7-8 (1918) 1-32; ser. 3, 1
(1927) 143-157; 5 (1930) 56-79.
- N. Kehiayan, Brevis Dissertatio Abbatis Mechitar De ss.ma communione
eucharistica, in: Mikhitar, numero special de Bazmavep (1950) 361-385 (testo
armeno, trad. latina)
- Laudes et Hymni ad. SS. Mariae virginis honorem ex armenorum
breviiario excerpta mechitaristicae Congregationis opera latinitate donata
(Venezia 1857)
- S. C. Malan, Liturgy of the Holy Apostolic Church of Armenia,
2 voll. (London 1887) --. The Divine Liturgy of the Armenian Chruch of St.
Gregory the Illuminator (London 1870)
- The Order of Baptism according to the rite of the Armenian Apostolic
Orthodox Church (Evanston lll. 1964) = testo armeno con trad. inglese
- Order of the Dedication of a Church (N.Y. 1971) Testo armeno
con trad. inglese
- Raes, una risposta di mechitar a quesiti liturgici, in: Melchitar,
numbero special de Bazmavep (1950) 356- 360.
- Renoux, La croix dans le rite arménien. Histoire et symbolisme
Melto 5/1 (1969) 148-175: trad. del canone dell'Esalt. della Croce.
- R. Taft, Ordodella liturgia armena (dispense)
- P. Vetter, Chosroae magni....Explicatio precum missae. E lingua
armeniacoa in latinam versa (Frobourg 1880)